Η διαβολή στον εργασιακό χώρο

 Είναι πλέον ένα από τα συχνότερα καθημερινά φαινόμενα στον εργασιακό χώρο και στην καθημερινή ζωή. Tόσο συχνό που είναι να αναρωτιέται κανείς για το χαρακτήρα και το πνευματικό επίπεδο των κύκλων που το δέχονται και το συντηρούν.

Ο λόγος για τη διαβολή, δηλ. τη σκόπιμη συκοφαντία, τη σκόπιμη μετάδοση λανθασμένων πληροφοριών και την απόδοση ψευδών χαρακτηριστικών σε κάποιον άλλο άνθρωπο. 

Η διαβολή συνιστά πρόβλημα αφενός γιατί δηλώνει μια ψευδή πραγματικότητα, άρα παραπληροφορεί, αφετέρου γιατί έχει τοξικά στοιχεία που δηλητηριάζουν τη ζωή όλων όσων εμπλέκονται, παρότι αυτοί μπορεί και να μην το καταλαβαίνουν. Τα αρνητικά συναισθήματα βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της ενέργειας, καθώς αυτή μπορεί τόσο να απορρέει από αυτά, όσο και να τα δημιουργεί. Έτσι, κανείς μπορεί να συλλαμβάνει από την πλευρά του διαβολέα αισθήματα ζήλειας ή/και εμπάθειας, από την πλευρά του διαβαλλόμενου ανασφάλεια, παρατεταμένους θυμούς και άγχος, και από την πλευρά και των δυο μια εμπόλεμη κατάσταση επικοινωνίας. Στο σύνολό τους, τα αισθήματα αυτά όχι μόνο μειώνουν κατά πολύ την ενέργεια που απαιτείται για την ισορροπημένη  συμμετοχή στη ζωή, αλλά μπορεί να απειλούν ακόμη και την υγεία προκαλώντας πολλά νοσήματα, ακόμη και κακοήθη και δυσίατα.

Η εμπειρία ζωής δείχνει ότι για να υπάρξει αυτή η αρνητική κατάσταση απαιτείται η παρουσία τεσσάρων πλευρών. Οι δύο πρώτες, βέβαια, είναι αυτή του υπό συκοφάντηση ατόμου, και αυτή του διαβολέα, ο οποίος για προσωπικούς λόγους που δεν είναι του παρόντος, έχει βάλει στο στόχαστρο τον πρώτο. Τρίτο και κομβικό ρόλο παίζει αυτός που είναι διαθέσιμος να ακούσει το συκοφάντη, αλλά και να τον πιστέψει – δηλ/ένα πειθήνιο ακροατήριο. Και τέλος, είναι οι παρατηρητές, οι οποίοι αντιλαμβάνονται το κακόγουστο παιχνίδι, αλλά δεν κάνουν τίποτα για να το σταματήσουν.

Σκεφτείτε ενδεικτικά το περιβάλλον εργασίας σε ένα σύλλογο διδασκόντων ενός σχολείου.


Έρχεται λοιπόν μια μέρα ένας εκπαιδευτικός ο οποίος έχει πολλά τυπικά προσόντα, συνεργάζεται αρμονικά με συναδέλφους χωρίς να συνάπτει ιδιαίτερες σχέσεις, επικοινωνεί επιτυχώς με γονείς, οι οποίοι και τον εμπιστεύονται, διδάσκει αποτελεσματικά και ενθουσιάζει μαθητές και μαθήτριες.

Σύντομα ένας άλλος εκπαιδευτικός αποδεικνύεται ότι έχει πειραχθεί από τα προσόντα και την εν γένει παρουσία και δραστηριότητα του νέου, και ότι πλησιάζει άλλους και τον κακολογεί με ανυπόστατες πληροφορίες σχετικά με τις προθέσεις του ή/και τις πράξεις του και με αρνητικά σχόλια. Αυτοί οι ‘άλλοι’ είναι εκπαιδευτικοί του σχολείου με τους οποίους κάνει παρέα τα χρόνια αυτά, καθώς και νεαροί εκπαιδευτικοί, καινούργιοι στο σχολείο, των οποίων η εργασία εξαρτάται κατά κάποιον τρόπο από αυτόν.

Ο ευσυνείδητος εκπαιδευτικός συνεχίζει με συνέπεια και επιτυχία το έργο του και αναπτύσσει καλές σχέσεις με μικρή μερίδα συναδέλφων με τους οποίους μπορεί και επικοινωνεί σε αρκετά επίπεδα. Όμως, δεν επιθυμεί στενές προσωπικές σχέσεις με ορισμένους άλλους συναδέλφους (πράγμα που αυτοί οι άλλοι θα το επιθυμούσαν με σκοπό τη χειραγώγησή του). Αρχίζει και αντιλαμβάνεται όμως μια μεταστροφή νέων συναδέλφων απέναντι στο πρόσωπό του, η οποία δεν εξηγείται είτε γιατί ο ίδιος δεν χρειάστηκε να συνεργαστεί μαζί τους ποτέ, είτε γιατί αυτός εξ αρχής ήταν συνέχεια ευγενικός και συναδελφικός. Δεν δίνει όμως σημασία και συνεχίζει όπως ξέρει. Μέσα σε διάστημα τεσσάρων χρόνων όμως ο εκπαιδευτικός αντιλαμβάνεται ότι το μοτίβο αυτό είναι επαναλαμβανόμενο, και ότι έχει ως συνέπεια την απομόνωσή του. Νιώθει συνέχεια απόρριψη από μέρος των συναδέλφων, και θυμό για ό,τι ανεξήγητο γίνεται. Ρωτώντας μαθαίνει τα ψέματα που λέγονται, καθώς και ότι η αρχή γινόταν πάντα από έναν παλαιό συνάδελφο που χειραγωγούσε τους νέους κατά την αναγκαστική συνεργασία τους.

Αποτρόπαια γεγονότα που προκαλούν έως και βδελυγμό!

Υπάρχει όμως τρόπος να αντιμετωπιστούν; Βεβαιότατα! Αρκεί να το θέλουμε.

Το πιο ουσιαστικό βήμα θα ήταν ο στόχος όλων μας να μην διαβάλλουμε ποτέ κανέναν, αντιστεκόμενοι σε αυτή την ανθρώπινη τάση. Αυτό όμως είναι ανέφικτο, γιατί πάντοτε υπήρχαν και θα υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν την καλλιέργεια, τις ηθικές αξίες και την εσωτερική δύναμη για να αντισταθούν σε αυτή την πρακτική. Έτσι, οι λύσεις αναγκαστικά κινούνται προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισης του διαβολέα.

Πρωταρχικό αναδεικνύεται και πάλι το θέμα του ήθους και των αντιστάσεων. Αλλά μαζί με αυτό ο αλληλοσεβασμός, και η ικανότητα να αναγνωρίζουμε το ψέμα και να το εμποδίζουμε να συνεχιστεί. Με λίγα λόγια, ας θυμόμαστε ότι …

ê   Καθένας δικαιούται να είναι διαφορετικός από εμάς.

ê   Διαφορετικότητα δεν σημαίνει κακή ποιότητα. Μπορεί να ταυτίζεται με το μη συνηθισμένο, το ιδιαίτερο, το πρωτότυπο. Όπως τα λουλούδια, διαφέρουν χωρίς να είναι το ένα κατώτερο από το άλλο σε ομορφιά. Έτσι και οι άνθρωποι, διαφέρουν, αλλά σε καθέναν μπορούμε να δούμε τη φρεσκάδα, την πρωτοτυπία, αρκεί βέβαια να το θέλουμε.

ê   Καθένας δικαιούται να ζει με αξιοπρέπεια, πράγμα που εξ ορισμού προϋποθέτει ότι οι άλλοι πρέπει να τον σέβονται, να του αναγνωρίζουν την αξία, και να μην τον προσβάλλουν.

ê   Αν το παραπάνω δεν αρκεί, τότε ας ξέρουμε ότι νόμοι και το ίδιο το Σύνταγμα μας υποχρεώνουν να προσέχουμε τη συμπεριφορά μας.

ê   Άκριτη αποδοχή των σχολίων και πληροφοριών άλλου σημαίνει πιθανώς ότι δεχόμαστε τη χειραγώγηση. Σε αυτή την περίπτωση, πρέπει να μας ανησυχεί ο ευκολόπιστος εαυτός μας. Ας δούμε «την δοκόν εν τω οφθαλμώ ημών» αντί να ασχοληθούμε με «το κάρφος εν τω οφθαλμώ του αδερφού» (Κατά Ματθαίον, κεφ. 7).

ê   Όταν κάποιος μας λέει κάτι για άλλον, μπορεί να λέει και ψέματα. Ας προβληματιστούμε σχετικά με την αυτο-εικόνα που θέλουμε να διαμορφώσουμε. Θέλουμε να τον πιστέψουμε ανεξέλεγκτα ή να φιλτράρουμε τις πληροφορίες του; Στην πρώτη περίπτωση, θα εθελοτυφλούμε και θα είμαστε πάντα αφελή θύματα. Στη δεύτερη περίπτωση, θα ενεργούμε αυτόνομα, προστατεύοντας τον εαυτό μας.

ê   Αν προτιμάμε να είμαστε κυρίαρχοι του εαυτού μας με ανεξάρτητη σκέψη και αυτόνομη γνώμη, ας κάνουμε ερωτήσεις στο διαβολέα αναζητώντας αποδεικτικά στοιχεία για ό,τι επικαλείται. Ας διαμορφώσουμε προσωπική άποψη.

ê   Όταν ακούμε να συκοφαντούν άλλον, ας παρέμβουμε! Ας πάρουμε θέση! Ας υπερασπιστούμε τον αδικημένο.  Η δική μας καλή γνώμη για το διαβαλλόμενο ή και κάποιες θετικές εμπειρίες από τη συναναστροφή μαζί του μπορεί να λειτουργήσουν ως προστατευτικό τείχος της αλήθειας, ως φως στο σκοτάδι, ως έναυσμα αμφιβολίας για τα όσα κακώς λέγονται.

ê   Όταν καταλάβουμε όλο το παιχνίδι του καθ’ έξιν διαβολέα, αξίζει να εκθέσουμε την κατάσταση στους άλλους ώστε να τους ενημερώσουμε και να τους προετοιμάσουμε για την ενδεχόμενη περίπτωση που τους πλησιάσει και αυτούς.

ê   Ας ζητήσουμε και τη βοήθεια και άλλων για να σταματήσουμε τον κακοπροαίρετο. Όσο περισσότεροι αντιστέκονται, τόσο περισσότερο περιορίζεται η δράση του ή/και τα αποτελέσματά της.

ê   Όταν βλέπουμε ανθρώπους που αξίζουν, να έχουμε το θάρρος να το λέμε και να το τονίζουμε.

ê   Να επιδιώκουμε τη δημιουργία εποικοδομητικών σχέσεων με ποιοτικούς ανθρώπους, πολλαπλασιάζοντας έτσι την ποιότητα και περιορίζοντας την ισοπέδωση.

Αν βρίσκεστε στην επώδυνη θέση του διαβαλλόμενου, τότε το προφίλ σας μάλλον επιτρέπει την κακολογία εναντίον σας. Μάλλον έχετε ανεχθεί τη διαβολή και έχετε σιωπήσει περισσότερο απ’ ό,τι πρέπει.

ê   Επομένως, αμέσως μόλις καταλάβετε τι γίνεται, μιλήστε στους συναδέλφους και στο Διευθυντή σας. Ακόμη κι αν ο διαβολέας δεν το παραδεχθεί, ωστόσο θα έχει καταλάβει ότι το κακόγουστο παιχνίδι του γίνεται αντιληπτό και θα αρχίσει να προσέχει.

ê   Συνεχίστε την ποιοτική δουλειά. Αυτό θα σας δίνει δύναμη. Ίσως όμως χρειαστεί να δουλεύετε λιγότερο ώστε να ζείτε περισσότερο!

ê   Υπηρετείστε το δίκαιο και την αλήθεια, ενισχύοντας αυτές τις βασικές προϋποθέσεις του χώρου εργασίας.

ê   Παραμείνετε ανεξάρτητοι, ελεύθερα πνεύματα, επικοινωνιακοί, συγκροτημένοι και με αυτοπεποίθηση.

ê   Βγείτε από το καβούκι σας. Μην απομονώνεστε. Κάντε παρέες. Κρατήστε χαμηλό προφίλ, αν έχετε πολλά προσόντα. Αυτό θα το εκτιμήσουν πολλοί και θα σας δεχθούν πιο εύκολα στον κύκλο τους.

ê   Και προπαντός μην φοβάστε! Ο φόβος μπορεί να σας ακινητοποιήσει, μέχρι και να σας παραλύσει. Αυτό δεν το θέλουμε!